Biologia AR Szczecin

Pestycydami nazywamy środki chemiczne stosowane do zwalczania różnego rodzaju szkodliwych organizmów zarówno w ochronie roślin, w higienie ludzi i zwierząt jak również w ochronie materiałów technicznych. Substancje chemiczne, które mają być wykorzystane jako pestycydy, powinny :
- być selektywne toksycznie (duża toksyczność wobec szkodników i mała wobec pozostałych organizmów),
- posiadać właściwą persystencę w środowisku (odpowiednio długi czas pozostawania w środowisku, by mogły niszczyć szkodniki),
- dużą podatność na degradację,
- brak tendencji do biokumulacji w organizmach zwierzęcych i roślinnych,
- być mobilne w środowisku. Proces rozkładu pestycydów przebiega w glebie i wodzie pod działaniem bakterii, w reakcjach fotochemicznych chemicznych katalizowanych jonami metali lub innymi związkami chemicznymi.

Pestycydy są regulowane przepisami Ustawy o ochronie roślin z 18.12.2003 roku, która określa środki ochrony roślin jako substancje aktywne i preparaty zawierające jedną lub więcej substancji aktywnych i przeznaczone, między innymi, do ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi. Dotyczy to w szczególności: 

•    używania sprzętu sprawnego technicznie, (art. 76 ust.1 w/w ustawy),
•    stosowania wyłącznie środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu oraz zgodnych z etykietą -instrukcją stosowania, ściśle z podanymi w niej zaleceniami (art. 68 ust. w/w ustawy),
•    prowadzenia przez posiadaczy gruntów, gdzie prowadzone są zabiegi ochrony roślin, ewidencji tych zabiegów (art. 71 ust. 1 w/w ustawy),
•    zakazu stosowania środków ochrony roślin na terenie otwartym (art.77 ust. 1 w/w ustawy), jeżeli prędkość wiatru przekracza 3 m/s, miejsce stosowania środka jest oddalone mniej niż 20 m od budynków mieszkalnych i zabudowań inwentarskich, p a s i e k, plantacji roślin zielarskich, ogrodów działkowych.

Źródła pestycydów w środowisku
1. Celowe stosowanie różnego typy preparatów w ochronie roślin.
2. Magazynowanie zbędnych preparatów, które straciły juz swe walory użytkowe lecz nadal zachowują aktywność biologiczną a także opakowania po preparatach z resztkami toksycznych substancji.
3. Przemysł wytwarzający te środki.
4. Ścieki przemysłowe z zakładów przemysłowych. Problem ścieków skażonych pestycydami występuje również w większych bazach maszyn rolniczych wykonujących zabiegi ochronne przy czyszczeniu maszyn.
5. Awarie pojazdów i opakowań w czasie transportu.
6. Nieumiejętne użytkowanie preparatów, stosowanie zbyt dużych dawek.
7. Lekceważenie zagrożenia jakie zawsze istnieje przy chemicznej ochronie.
Wpływ pestycydów (biocydów) na organizmy glebowe (wg Borowca,1972)



1.  Wprowadzone do gleby biocydy wywołują zmiany w rozwoju i kształtowaniu się zespołów i czynności organizmów jako przejaw okresowych i długotrwałych zakłóceń metabolizmu glebowego.
2.   Wykazano, że autotrofy są bardziej wrażliwe na działanie pestycydów niż heterotrofy.
3. Pestycydy maja oddziaływanie pośrednie poprzez roślinę na
zróżnicowanie zespołów mikroflory.
4. Pod wpływem pestycydów obserwowano w glebie zakłócenia w
przemianach związków azotowych.
5. Stwierdzono, że zmiany w zespołach mikroflory glebowej wywołują
także inhibitory nitryfikacji używane w warunkach intensywnego nawożenia azotem.
6. Próchnica glebowa i produkty przemian resztek roślinnych niwelują w
dużym stopniu szkodliwe działanie pestycydów w glebie.
7.Środki ochrony roślin oddziałują na selekcję i rozwój drobnoustrojów glebowych, prowadzą do zubożenia ich składu gatunkowego i obniżenia czynności enzymatycznych.
                    Klasyfikacja pestycydów

Pestycydy klasyfikuje się na podstawie różnych kryteriów - najważniejsze z nich to:
•  rodzaj organizmów na jakie działają
•  kierunek zastosowania i sposób działania,
•  budowa chemiczna oraz
•  toksyczność.
Podział w zależności od kierunku zastosowania i sposobu działania

Zoocydy – środki do zwalczania szkodników zwierzęcych, do których należą:
- insektycydy - środki owadobójcze,
- akarycydy - do zwalczania roztoczy,
- nemmatocydy - do zwalczania nicieni,
- aficydy - do zwalczania mszyc,
- mouskocydy - do zwalczania ślimaków,
- rodentycydy - do zwalczania gryzoni,
- larwicydy - środki larwobójcze,
- owicydy - środki do niszczenia jaj owadów i mszyc.
Fungicydy   i   fungistatyki - środki grzybobójcze i grzybostatyczne.
Bakteriocydy - środki do zwalczania bakterii.
Herbicydy - środki do zwalczania chwastów:
- dysykanty (wysuszają rośliny przed zbiorem),
- defloranty (wysuszają kwiaty -nadmierną ilość),
- defolianty (wysuszają liście -nadmierną ilość), mogą działać totalnie (na wszystkie rośliny) lub wybiórczo.

Fungicydy
Do organizmu dostają się przez przewód pokarmowy układ oddechowy, a następnie gromadzą się wybiórczo w tarczycy i gruczołach płciowych. Większość z nich utrzymuje się w organizmie do tygodnia (wyjątek: tiuram - do miesiąca) ulegając przemianom do bardziej toksycznych metabolitów (izotiocyjaniany, H2S). Ditiokarbaminiany są bardziej niebezpieczne w kontakcie długotrwałym - potwierdzono ich działanie teratogenne, rakotwórcze i gonadotoksyczne. Są ciałami stałymi, o różnej rozpuszczalności w wodzie
Rodentycydy
•    Ałfantyna (ANTU) blokuje działanie enzymów
•    komórkowych, a warfaryna hamuje proces krzepnienia krwi i uszkadza ścianki naczyń włosowatych narządów wewnętrznych.
Zastosowanie pestycydów
Zastosowanie pestycydów na szeroką skalę przyniosło ogromne korzyści. W zakresie ochrony zdrowia -likwidację lub znaczące ograniczenie występowania wielu chorób zakaźnych (malarii, dżumy, żółtej febry, wirusowych zapaleń mózgu) oraz wzrost higieny osobistej. W gospodarce rolnej i leśnej -wzrost plonów roślin uprawnych, zwiększenie przyrostu produkcji i jakości mleka i mięsa, ochronę lasów przed szkodnikami.
W gospodarce materiałowej - zmniejszenie strat żywności wskutek ochrony magazynów, ochronę i zwiększenie trwałości produktów przemysłowych i muzealnych (drewno, papier, tekstylia) oraz przedłużenie czasu eksploatacji dróg, torowisk i lotnisk w wyniku odchwaszczania.
Zjawiska szkodliwe związane ze stosowaniem pestycydów:
1. Rozprzestrzenianie się pestycydów poza teren zabiegowy, tzn. roznoszenie przez wiatr, prądy wstępujące, zmywanie do cieków i zbiorników wodnych oraz wymywanie w głąb.
2. Działanie pestycydów na rośliny objęte zabiegami: oparzenia - zwłaszcza przy pełnym działaniu słonecznym lub na „mokry liść"; stymulujące lub hamujące działanie na rozwój rośliny uprawnej
3. Ginie duża ilość zwierząt i roślin pożytecznych lub obojętnych gospodarczo, co osłabia biocenozy.
Człowiek jest narażony na toksyczne działanie pestycydów przede wszystkim:





      •  Przy pracy zawodowej - w fabrykach przy produkcji, pakowaniu,
sprzedaży,    przystosowaniu w rolnictwie lub akcjach przeciw epidemicznych i sanitarnych.
•   Przy stosowaniu w gospodarstwach domowych lub po akcjach dezynfekcyjnych.
•  Zatrucia przypadkowe - omyłkowe wskutek spożycia, rozlania lub spotkania się z pestycydem w inny sposób w domu, gospodarstwie rolnym czy miejscu pracy.
•  Zanieczyszczenia żywności.
•  Zatrucia świadome.
Praktyczne postępowanie zapobiegawcze
1. Zastępowanie preparatów toksycznych nietoksycznymi,
2.  Dobre opracowanie i przestrzeganie okresów karencji i prewencji,
3.  Rozpowszechnienie mechanicznych i półmechanicznych metod przy przeładunku, odpowiednich opakowań, uregulowanie dystrybucji i sprzedaży.
4.  Umiejętność zachowywania się w pracy podczas rozprowadzania niektórych środków chemicznych,
5.  Ład i porządek, jak również zachowania czystości osobistej,
6.  Stan zaopatrzenia w odzież ochronną i jej jakość,
7.  Badania pracowników przystępujących do prac nad chemikaliami,
8.  Udzielanie szybko i umiejętnie pierwszej pomocy,
9.  Nadzór sanitarny,
10. Ewidencja zatruć,
11. Uświadomienie wszystkim grożącego niebezpieczeństwa.
UTYLIZACJA PESTYCYDÓW
Wszystkie prace wykonywane są przez zespół przeszkolony do pracy w kontakcie ze środkami ochrony roślin. Teren prac jest zabezpieczony, aby uniknąć możliwości wtórnego skażenia terenu. Wydobyte pestycydy pakowane są do metalowych, ocynkowanych beczek. Następnie w zależności od sytuacji są one czasowo przechowywane do momentu przygotowania transportu większej partii lub bezpośrednio wywożone do specjalistycznej spalarni.
Kolejnym etapem prac likwidacyjnych jest rekultywacja terenu w sąsiedztwie mogilnika. Skażony grunt łącznie z gruzem powstałym z rozkruszonych komór jest przewożony na składowisko odpadów niebezpiecznych. Przestrzeń po usuniętym skażonym gruncie i komorze mogilnika wypełniana jest warstwą gruntu ilastego oraz piaskiem.

Środki zaradcze
To wszystko zmusza do stosowania środków zaradczych, którymi są:

•    ograniczenie chemizacji pestycydowej przez:

a) usuwanie błędów przy stosowaniu pestycydów, którymi są:
-  niepotrzebne nadmierne stężenia,             
-  niepotrzebne zwiększania ilości zabiegów,      |
-  przypadkowe i lekkomyślne skażenia terenów leżących obok,
-  nieprzestrzeganie BHP,
b) dobór środków mniej szkodliwych i produkcja preparatów bardziej selektywnych, tj.
-  wyeliminowanie nieselektywnych trucizn, a wprowadzenie na ich miejsce bardziej selektywnych i mniej szkodliwych,
-  wyeliminowanie zapraw rtęciowych jako zbyt toksycznych i trwałych,
c) ograniczenie akcji chemizacyjnej przestrzennie i czasowo do uzasadnionych gospodarczo zabiegów, co wiąże się z:
-  wycena strat za pomocą jednej z 3 metod (1) metodą jednostkową, 2) metoda tabel oceny regresowej i plonu, 3) ocena strat przy szkodliwych przerzedzeniach).
Środki zaradcze
2. Częstsze stosowanie niechemicznych metod walki z chorobami i szkodnikami roślin uprawnych. Należą tu:

a) rejonizacja, izolacja przestrzenna, selekcja;
b) hodowla odpornościowa;
c) wymagania materiałów siewnych (stan zdrowotności materiału siewnego jest powodem wzrostu lub obniżenia chemizacji pestycydowej);
d) melioracje: regulacja uwodnienia nadmiernie wilgotnych gleb obniża możliwość infekcji;
e) właściwa uprawa i nawożenie;
f) płodozmiany;
g) zwalczanie biologiczne.